Verslag Zaterdag 3 september 2016, geschreven door Ine.
NIEUW BBC-LID
Een zonnige dag, letterlijk en figuurlijk.
Figuurlijk omdat een belangstellende amateur-boekbinder uit Oosterwolde meegekomen is met Corrie om te bekijken of lidmaatschap van de bbc iets voor hem zal zijn.
En dat blijkt al gauw het geval te zijn en dus kunnen we een nieuw lid verwelkomen: Jan Koops.
Een tweede man tussen al die vrouwen!

LEERDUNMES
Ik heb, via iemand die veel aan leerbewerking doet, een Japans mes onder ogen gekregen dat prima in de hand ligt, perfect werkt en ook nog eens voordelig aan te schaffen is bij www.leerbewerking.nl
Reden genoeg voor mij om overstag te gaan en het mes te kopen, zodat ik het nu kan laten zien.

WRAPAROUND CASE VAN CORRIE
Corrie heeft de ‘wraparound case’ opnieuw gemaakt omdat ze met het resultaat van vorige maand niet tevreden was. Bovendien zaten er lijmdoorslagvlekken op, terwijl ze de stof wel eerst gecacheerd had met strijkbare vlieseline. Ondanks die tegenvaller heeft ze de stof toch weer gebruikt om het nieuw gemaakte omslag te bekleden.
Terwijl ze exact dezelfde werkwijze toegepast heeft, dus borden inlijmen met een roller en vervolgens de stof erop plakken en licht afpersen, heeft ze nu een perfect resultaat zonder lijmdoorslagvlekken!
De stof, ooit gekocht bij Jan Sikkes, heeft een Japanse uitstraling en doet ons denken aan kimono’s.
Omdat het bovenbord van het omslag de neiging had naar binnen te vallen, heeft ze onder de bekleding op het binnenbord een strookje karton gelijmd, zoals te zien op onderstaande foto.

Wraparound van Corrie met aangepast strookje karton op binnenbord.
Op deze manier liggen de borden horizontaal op het boek.
.
Boek in Wraparound, gemaakt door Corrie.
FOUR SIDED CASE VAN INE
In mijn foursided case zitten kleine kiertjes tussen de flappen en het voorbord.
Ikegami geeft volgens mij in zijn boek Japanese Bookbinding op blz. 100 twee verschillende maatvoeringen voor de flappen. In het grote schema gaat hij uit van bodembreedte min 3 mm, in de detailtekening van bodembreedte min 2 borddiktes. Voor borddikte geeft hij 2 mm op, dus zou er volgens de detailtekening 4 mm van de flapbreedte afgaan, één mm meer dan volgens het grote schema. Ik heb de maat uit het grote schema toegepast, maar ik kom nog wat breedte tekort, zoals duidelijk te zien op de foto hiernaast.
Jopie geeft het advies de volgende keer van het gemaakte werk uit te gaan en aan de hand daarvan met de te gebruiken materialen meten hoe breed de flappen moeten worden.
Dat ga ik dus doen, want die kieren storen me.


Four sided case, gemaakt door Ine.
ELFJES
Als nieuw project hadden we bedacht om thuis elfjes te maken en die vandaag op een originele manier in te binden.
Een elfje is een dichtvorm met 11 woorden, verdeeld over 5 regels.
De eerste vier regels hebben steeds één woord meer,
dus regel 1 één woord,
regel 2 twee woorden,
regel 3 drie woorden,
regel 4 vier woorden.
De vijfde regel sluit het gedichtje af met een woord dat de kern of de samenvatting van het geheel weergeeft.

Voorbeeld van Jopie:
Vinkeveen
zes mensen
komen bij elkaar
hun hobby samen delen
BBC

We zijn allemaal al flink aan het brainstormen geweest hoe we het een en ander aan zouden pakken en hebben thuis de nodige voorbereidingen ook al getroffen.

Jopie heeft een leporello gemaakt van aquarelpapier dat ze geschilderd heeft in de kleuren van het bewerkte leer dat ze als omslag wil gebruiken.
Over de schilderingen heeft ze de elfjes geschreven en naast ieder elfje komt een illustratie. Ze is ook nog bezig met een lijnversiering die in één doorgaande beweging over de hele strook moet komen.


Leporello van Jopie.
Vandaag werkt Jopie aan het omslag voor een buttonhole binding.

Buttonhole binding in wording.


Corrie wil het door haar gelooide zalmleer gebruiken en heeft allemaal elfjes over vissen gemaakt. Bij ieder elfje komt een visje van zalmleer te hangen. Vandaag naait zij de katernen met de elfjes en de bruine tussenbladen op twee bandjes tot een langwerpig smal boekblok.

Corrie's elfjes-boek in wording met spartelende visjes buiten het boekblok.


Fem heeft thuis al twee ‘elfjes-boekjes’ gemaakt: één als een leporello en één als Japanse binding.
Bij de Japanse binding wilde ze bekijken of onze conclusie van vorige maand goed resultaat zou geven. Dus maakte zij scharnierbladen van dun materiaal, (van een zeer dunne kwaliteit gele buckram) en verwerkte die van voorsnede tot rug geheel tussen de dubbele bladen. Inderdaad is er nu geen sprake van opdikking in de rug t.o.v. de voorsnede. Het boek is overal even dik en de gele scharnierbladen zorgen ook voor een extra kleur-effect aan kop, staart en rug.

Japanse binding van Fem.
Een derde variatie om de elfjes te binden verwezenlijkt Fem vandaag in een cirkel-leporello, die ze als een duveltje in een doosje verwerkt. Op ieder segment van de cirkelleporello plakt ze een geprint elfje met daarnaast een bijbehorende illustratie.

Dicht en open doosje met de cirkelleporello van Fem.

Fem laat de cirkelleporello uitgevouwen zien.


Jan heeft zich ook al voorbereid om vandaag mee te kunnen werken. Hij heeft zijn elfjes geprint op gekleurd papier en gaat er een vlaggenboek mee maken, zoals beschreven in Bookcraft: Techniques for Binding, Folding, and Decorating to Create Books and More, geschreven door Heather Weston.

Vlaggenboek in wording van Jan.


Ik heb een ‘eenkatern-’trapjesboekblok’ gemaakt door aan ieder blad een bredere strook te vouwen, waarop het kernwoord van het elfje geprint is. Onder het kernwoord staat een toepasselijke illustratie, getekend door Annemiek Hermarij, illustratrice en mijn buurvrouw!
Om kernwoorden en illustraties direct te kunnen zien, maak ik het omslag van een sheet van PolyClearViewTM (transparant Polypropyleen) dat ik met een kim om het katern vouw en op het achterbord van 160 grams gewolkt karton vastplak met spuitlijm.
Tenslotte naai ik katern en omslag met een aaneengesloten rij steken met kleurverspringend garen in de rug aan elkaar.

Elfjes-boek van Ine.


Bert heeft zijn idee thuis al helemaal uitgewerkt en laat ons een boek zien waarin hij een diamant op het laatste blad verwerkt heeft om het kernwoord te kunnen lezen! Het boek wordt gesloten met een bandje en een drukknoop en bevat één elfje over een diamant:

vlakjes
veel vlakjes
heel veel vlakjes
schitteren heen en weer
briljant!

Het Elfjesboek van Bert.

Het kernwoord te lezen door de diamant.

Aan dit boek Schitterend is heel veel denk-en doewerk vooraf gegaan en dat hele proces heeft Bert uitvoerig beschreven.

“A small step to the moon and a giant leap back”,
ofwel
de “trial-and-error”-methode van het ontwerpen.
door
Bert van Zanen.

Genoeg dooddoeners in het Engels. Het komt er gewoon op neer dat ik een vaag idee heb, er aan begin en geen idee heb waar ik zal eindigen. Gaandeweg het werk kom je problemen tegen, bedenk je dingen, probeer je wat uit. Soms gepland, soms door fouten, soms door onvermogen, of omdat je de geschikte apparatuur niet hebt. Sommige dingen willen gewoon niet, dan zit je met de brokken.
Je kunt dan opnieuw beginnen of er een draai aan geven. Ik ben een draaikont, dus ik wring me daarmee in alle hoeken tot ik wat heb.

DE OPDRACHT
De opdracht was een elfje (= een gedicht) te maken van vijf regels, met 1, 2, 3, 4, en 1 woord(en). Het laatste woord op de vijfde regel moet het overige samenvatten.
Spelen met licht en lucht vind ik altijd wel leuk, dus maakte ik een elfje waarin die een hoofdrol spelen: water (lichtbreking) en licht (weerkaatsing).
Je speelt met vormen en vlakken in vijf tekstvlakken (de regels) of in meerdere vormen (afhankelijk van het aantal elfjes dat je maakt, bijvoorbeeld het aantal elf, wat erg voor de hand ligt).
Het probleem is, hoe meer je ontwikkelt, hoe ingewikkelder het wordt. In eenvoud toont men zich de meester. Dus na alle wiskundige modellen als: piramide, kubus, octaëder en wat er nog meer voor ‘-ëders’ zijn, liet ik ze al snel vallen.
Vijf vlakken, maar een kubus heeft er zes, een oplossing zou zijn een piramide met 4 driehoeken en op het grondvlak het verrassende slotwoord (d.i. de vijfde regel).
Een vlieger kan ook, maar dan zit je met de plaatsing van de tekstregelvolgorde.
De vierde regel is zo lang en die past niet in een zijvleugel. Grrrrr!!!!

Vijf vlakken.


Vlieger

Daar ik nog een aantal glazen ‘diamanten’ heb in verschillende formaten, besluit ik hier iets mee te gaan doen. Eerst wilde ik een diamant plaatsen in een kartonnage-zetting, als een ring. Op de zetting de eerste vier regels en het samenvattende vijfde-regel-woord inwendig weerspiegeld binnen het kristal. Het woord zou dan op de tafel van de briljant geplakt moeten worden. Of beter op enige afstand daarvan. Dan werkt de weerkaatsing beter. Het probleem van zo’n stuk glas is dat het ontzettend zwaar is.
Dan moet ook de kartonnen zetting fors gebouwd zijn om doorzakken te voorkomen.
Ik had bedacht dat de reflectie zou moeten beginnen bij de punt. Maar dan moet je de tekst goed verlicht hebben. Ik dacht dit te bereiken door de tekst op een transparant vel te drukken en die aan het eind van een koker te monteren en aan het andere eind de diamant. Dan kan de briljant steunen op de koker. Proefnemingen waren niet bevredigend. Beter resultaat gaf het als de tekst onder de tafel van de diamant lag. Dus als de briljant met het grote platte vlak onderste boven lag, plat op de tekst.

Diamantnamen. Figuur van Wikepedia.

De foto hiernaast laat de inwendige reflecties zien van de tekst vanaf de zijkant. De tekst is hierdoor omgekeerd. Praktisch is dit niet, dan moet je de tekst onderste-boven op de zijkant van de briljant plakken, maar dan aan alle zijden. Resultaat is, dat je niets kan zien vanaf de zijkant. En aan één kant is ook niet fraai.
Door de tafel heen kan, maar dan moet hij precies op de punt staan en exact in het midden. Ook moet er voldoende ruimte (= licht) omheen zijn om de tekst in haar geheel zichtbaar te maken. Uiteindelijk koos ik voor de omgekeerde tafel versie. Maar als losstaand object (zoals op afbeelding hiernaast) ziet dat er niet uit.
Ik besloot geen zetting als vrijstaand object te maken, maar een boek als zetting. De diamant wordt dan opgenomen in één van de bladen en de rest van het boek vormt zich erom heen.
De foto hiernaast laat het mooist de reflectie c.q. het brekingsspel zien van een kleinere, in een boek passende, diamant. Deze briljant is 1,5 cm groot.
De andere zijn 6 mm, 2 cm en de grootste 4,5 cm hoog.
Een andere mogelijkheid is een kaleidoscoop samen te stellen. Deze bestaat uit een buis met drie inwendige spiegels waarin het beeld dat binnenkomt, via de lens voorin, steeds weer wordt weerspiegeld tot het een steeds wijzigende kleurige ster is.
Een voorbeeld hoe de tekst er dan uit komt te zien is hieronder gegeven. Het probleem is alleen dat je de spiegelkant zo ver van je oog moet houden en zo moet richten om de tekst leesbaar te krijgen, dat het onpraktisch wordt.
Bij normaal zicht is het een punt, of je moet de tekstgrootte zo klein maken dat het in een spiegeldriehoekje van de ster valt. Maar of het dan nog te lezen is….?
Een andere optie? Waarschijnlijk de spiegels vergroten met de erbij behorende lens.

HET BOEKONTWERP
In het boekblok wordt de diamant opgenomen met de punt naar boven (naar het voor-plat). Achter de diamant, onder de tafel, komt de tekst van de vijfde regel. Dat betekent dus: gaten maken in de katernen om plek te maken voor de briljant.
Volgens het onderstaande ontwerp. .
Aanvankelijk had ik het idee om de vijfde regel tekst op doorzichtpapier of plastic te drukken en dat je dan, om te tekst te lezen, door de briljant moest kijken. Voor het licht. Maar de lichtopbrengst van de diamant zelf is al wel zo groot, dat extra licht van onder niet nodig bleek. Ik kon dus een normaal gesloten achterplat maken. De diamant is dus geheel ingesloten. De vijfde regel tekst komt dan op het laatste katern te staan.
In het oorspronkelijke ontwerp staan op de rug een briljant van boven af gezien én van opzij. (zie tekening hierboven). De eerste zou gedrukt worden met een holografische folie of als tweede keus een 6 mm diamantje draaibaar gemonteerd in de rug.
De zetting zou dan een aan de briljant vastgeplakt lollystokje zijn. Beide ontwerpen hebben het niet gehaald, daar het te druk zou worden of te kitscherig. Afgezien nog van de technische moeilijkheden van het draaibaar maken van het diamantje.

Anderhalve centimeter kristalhoogte heeft veel opvulsel nodig. Als je dat van gevouwen katernen moet maken betekent het dat er heel veel tijd gaat zitten in het uitsnijden van de rondjes. Afgezien van de vraag of een vellenkatern sterk genoeg is om een diamant op zijn plek te houden. Bord of karton is beter. Ook vanwege het geringe aantal bladen dat je nodig hebt voor de vijf tekstregels van het elfje en de diamanthouder.
Bord is niet veel handiger omdat je ieder bord dan moet bekleden. Wit museumbord bezat ik helaas niet. Ik heb een alternatief gezocht en gevonden. Ik had nog een aantal blanco bristolkarton-achtige CD-hoezen. Die zijn mooi wit, dik genoeg, goed be- en verwerkbaar en het belangrijkste: van een standaardformaat!
Het vijfde katern met het sluitwoord had ik gedacht draaibaar te maken. Met behulp van een wieltje kan dan het woord gedraaid worden. Om het een kaleidoscopisch effect te geven, had ik gedacht een aantal kleurtjes aan te brengen. Maar dit alles had geen meerwaarde voor zo’n ingewikkelde constructie. Ik heb een proefmodel gemaakt.
Eerst van een oude CD. Deze bleek te groot om soepel te draaien. De CD heb ik aan de rand afgeschuurd om de diameter te verkleinen. Maar uiteindelijk was de CD toch te dik om soepel te draaien.
Daarna heb ik het met karton geprobeerd, in verschillende diameters en zelfs met een handle! Alle experimenten bleven te stroef lopen, zodat ik er maar van afgezien heb, ook al omdat de reflecties met de verschillende kleuren tegen vielen.

GATEN MAKEN
Om de diamant in het boekblok te kunnen opnemen moet er ruimte gemaakt worden in de verschillende katernen. Dit gaat met behulp van een “circle-cutter”. Ik heb twee typen uitgeprobeerd en de simpele gele Morn Sun werkte het handigst. De fancy C 1500 P gleed weg tijdens het draaien. De eerste heeft een naaldpunt, zodat het een ‘spelden- prik’ achterlaat in het gedeelte dat je niet doorsnijdt. Dat kan lelijk zijn, maar in mijn geval moesten beide hoesgaten door en door gesneden worden. Door het geglij van deze circle-cutter brak steeds het mespuntje af.
De gaten moesten precies in het midden liggen van de afzonderlijke CD-hoesjes.
Het middelpunt was makkelijk te bepalen door een kruis vanuit de hoekpunten te tekenen met potlood. De tweede laag van het hoesje volgde vanzelf. De grootte van het gat neemt toe vanaf het voorplat naar de achterplat.
Het zou idealiter een perfecte kegel moeten zijn, of zelfs de vlakken van het briljant volgend. De onderliggende tweede laag zou dan iets groter moeten zijn dan de eerste. Dat is niet voor elkaar te krijgen in karton. Daarom maar ruime gaten gemaakt met het idee, dat de steen er maar in past.
Als de gaten erin zitten, kan er gedrukt worden.

HET DRUKPROCES
De dichtregels moeten ieder apart op een cd-hoesje komen, met een gat in het midden om de diamant ruimte te geven. Hoe krijg je de tekst erop? Hiervoor heb ik een aantal experimenten gedaan.
Allereerst uitzoeken òf en welke drukletter je gaat gebruiken. Deze moet flink groot zijn, anders vind je de teksten nauwelijks terug. In mijn bezit kwam eigenlijk alleen Volta mager, korps 28 in aanmerking. Een mooie heldere letter!
De tweede vraag is met wat voor soort inkt je gaat afdrukken. Wordt het blinddruk, stempeldruk, met drukinkt of met folie?
Met folie drukken is een heel gedoe, dus probeerde ik een aantal andere technieken uit:
1. Blinddruk met letterponsen (geen inkt)
2. Stempeldruk met stempelkusseninkt (blauw)
3. Stempeldruk met markeerstiftinkt (allerlei kleuren)
4. Stempeldruk met PVA-lijm en glittertjes (driekleuren glitters)
5. Metaalfoliedruk (blauw en holografisch)

Ad 1. Blinddruk met letterponsen (geen inkt)
Met behulp van losse letterponsen wordt de tekst ingeslagen met een hamer. Daar dit nagenoeg onzichtbaar is, werd m.b.v. transparante inkt het oppervlak van het papier gekleurd. Hierdoor werd het contrast verhoogd. De letters bleven wit, de omgeving lichtblauw.



Ad 2. Stempeldruk met stempelkusseninkt (blauw)
 Dit werkte zeer goed. De regel kon je in een handfileet zetten, koetsen in de inkt en afdrukken op het CD-hoesje. Nadeel van dit systeem is dat de inkt niet droogde, of misschien na zeer lange tijd. Ik heb geprobeerd de overtollige inkt gecontroleerd te verwijderen door af te vegen, al dan niet tussen een paar afplakbanden. Dan bleef de tekst donkerblauw en het wit eromheen lichtblauw. Maar deze methode bleek niet reproduceerbaar. Het resultaat hing af van al dan niet, meer of minder, aanwezige overtollige inkt.

Ad 3. Stempeldruk met markeerstiftinkt (allerlei kleuren)
Om het onregelmatige verdelen van de inkt bij 1 te vermijden, werd er met een merkstift direct inkt aangebracht op het drukvlak van de letters. De afdruk was scherp, maar de markeerstiftinkt is te dun en te transparant (sic) om effect te geven. Overigens was de droogtijd oké.

Ad 4. Stempeldruk met PVA-lijm en glittertjes (driekleuren glitters)
Dat was een aardig experiment. Ik streek een baan PVA op een karton, doopte daar de regel in en drukte de lijm af op de CD-hoes. Bestrooide het met glitter en liet het drogen. Het bleek echter zeer moeilijk om een lijmlaag op het bord te creëren die net voldoende was om het dichtlopen van de letters te voorkomen. De afdrukken leken plaatselijk meer op klodders dan op letters.

1 t/m 4 was te proberen, maar uiteindelijk is het dan toch 5 geworden. Al heeft me dat een brandblaar opgeleverd.

Ad 5. Metaalfoliedruk (blauw en holografisch)
 Het drukken gebeurt op een Gerlach-apparaat. Daarmee is de drukkracht en de temperatuur exact in te stellen. Het te bedrukken onderwerp komt op een bord te liggen dat naar voren getrokken kan worden. Op dit bord kunnen de aanleg e.d. aangebracht worden. Het vergt soms veel rekenwerk om alles op de juiste plaats te krijgen. En toch blijkt er soms wat mis te gaan. Zo zijn mijn afdrukken net iets te scheef omdat de aanlegtafel iets afwijkt t.o.v. de drukvorm. Dat kun je bijstellen m.b.v. schroeven, maar dan ben je wel even bezig. Helaas zag ik het pas na het in elkaar zetten van het boekblok.
Ook kost het tijd uit te zoeken welk soort folie bruikbaar is en welk effect je ermee krijgt.

De foliepers

Het aanlegbord onder de foliepers

Holografische folie
Na vaststelling van de juiste druk-temperatuur kan er gedrukt worden.
Iedere keer wordt er tekst bijgevoegd of weggehaald.

HET BINDPROCES
De CD-hoesjes zijn aan de linkerkant open en moeten met behulp van een strook aan elkaar verbonden worden. Niet tot katernen, want het geheel wordt niet genaaid.
De bedoeling is een brug te maken van stevig papier (elefantenhaut) van voor naar achter. Daarvoor had ik een strook elefantenhaut om de 5 mm gerild en zigzag gevouwen, met dien verstande dat tussen iedere V-vouw een recht stukje zat ter breedte van 2x kartondikte van de hoesjes (de achterkant van de één en de voorkant van de ander). De V-vouwen werden aan de rugzijde dichtgelijmd met behulp van een Pritt-dubbelzijdige plakbandroller, dit om geen verzwakking te krijgen door vocht van PVA-lijm. Dat werkt goed.

De volgende stap was het inlijmen van deze samengeplakte V-richels en in de hoesjes steken met wat PVA-lijm. Pritt kon hier niet, want je kan er niet bij. Het vocht bleek echter toch een grotere rol te spelen hier. In korte tijd was het elefantenhaut doordrenkt en zeer slap geworden. De V-richels naar binnen duwen ging niet goed meer.
Het werd een zootje.
Ik heb het laten drogen en alles eraf gesneden. Wat nu?
Een zigzagstrook waaraan de CD-hoesjes worden gelijmd. De rugzijde van de ZigZag wordt overlijmd met een engelse rug van elefantenhaut.

Daarna worden de schutbladen van elefantenhaut opgeplakt. Een klein strookje PVA-lijm op het voorste CD-hoesje, omdat de tekst daarop ver tot bij de rug doorloopt.
Op de achterzijde van het laatste hoesje kan dit wat breder. De schutbladen zijn voor de afwerking (sier) en hebben geen functie om het boekblok in de band te houden. Dat wordt geregeld door de engelse rug.

HET BANDPROCES
Behalve de al eerder genoemde bestempeling op de rug van een briljant en de draaibare diamant , zijn er ook nog andere ideeën geweest. Zo had ik het idee om met transparante iriserende folie met vlakjes een briljantvormige afdruk te maken. Daar heb ik vanaf gezien, omdat de folie te gelig was en niet goed met de kleur van het binnenwerk overeenkwam. Bovendien zitten er in het Balacron kunstleer bobbeltjes en fijne kanalen die met een gewone persing niet onzichtbaar te maken zijn. Dat is zeer storend, het lijkt dan net of de folie niet goed heeft gehecht.
Dan volgt de beslissing of je met blauwe folie de tekst drukt of met de holografische folie. Het kleurverschil tussen de blauwe folie en het Balacron kunstleer komt minder prettig over dan de holografische en het Balacron. Gekozen wordt dan ook voor de laatste optie.
Na enige proefdrukken op het Balacron wordt de titel met auteur op het voorplat gedrukt en op de rug alleen de titel.
Ik heb nog even gespeeld met de gedachte om tussen de titel en de auteursnaam een briljantvorm aan te brengen met holografische folie, (zie foto hierboven rechts), maar dat zou te druk en vooral te kitscherig worden. Holografische folie heeft al van zichzelf een kitscherige uitstraling, dat moet je niet willen versterken.

Omdat er proefstroken titel overbleven op Balacron kwam ik op het idee om in plaats van de holografische diamanten een sluitlint aan te brengen met drukknop. Dit sluitlint heb ik dan gemaakt van zo’n proefstrookje en dus staat de titel ook op het sluitlint.
Om het geheel grafisch verantwoord te houden, heb ik net zo lang zitten schuiven totdat een bevredigende verhouding werd verkregen tussen de verschillende beeldelementen.
Het sluitlint zit niet exact in het midden, maar boven het midden om de indruk van schijnbaar afglijden te voorkomen. Ook is de tekst iets opgeschoven naar de voorzijde om ruimte te creëren voor de drukknop en een loskoppeling van de originele titel te krijgen. Als je de drukknop losmaakt ben je één titel kwijt. Zit het sluitlint dicht heb je een herhaling van de titel.

FOUT HERSTELLEN
Er is een fout geslopen in de tekst van de vijfde regel.
Het woord BRILLANT is geen Nederlands woord, maar Engels. Het moet BRILJANT zijn. Dat komt van dat gelees op internet in het Engels, dan gaat je eigen taal verloederen. SHAME !! (om maar eens een goed Hollands woord te gebruiken).
Hoe herstel ik dit nu weer?
Opnieuw printen, het oorspronkelijke schijfje gebruiken om de tekst uit te knippen (kruis door het midden van dit schijfje en ook buiten de cirkel een kruis door de tekst, deze twee kruizen over elkaar heen leggen en de cirkel omtrekken en uitknippen).
Daarna met PVA-lijm de nieuwe cirkel op de oude drukken en daarbij opletten dat de tekst recht staat!

Bert van Zanen. augustus 2016.

CONCLUSIE
Het was inspirerend om te zien
hoe een ieder het elfjes-boek op een eigen wijze uitgewerkt heeft!
Volgende maand gaan we ons bezig houden met een tunnelboek.